Ўзбекистонда иқлим ўзгариши шароитида сув ресурсларини ҳимоя қилиш ва уларни ифлосланишдан асраш бўйича йирик лойиҳа бошланди — «Ўзбекистонда сув ва санитария бўйича ҳаракатларни кучайтириш ва иқлим ўзгариши шароитида сув ресурсларини фавқулодда ифлосланишдан ҳимоя қилиш». Лойиҳанинг мақсади — Ўзбекистондаги турли вазирлик ва идоралар ўртасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш, сув ресурслари ва хавфли чиқиндилар омборларининг хавфсизлигини таъминлаш, офатлар хавфини камайтириш, шунингдек, сув таъминоти ва санитария соҳасида бошқарувни кучайтириш ва салоҳиятни оширишдир. Ушбу лойиҳа ЕЭК БМТ ва Швейцария тараққиёт ва ҳамкорлик агентлиги кўмагида амалга оширилмоқда.
2024 йил 24 сентябрь куни Тошкент шаҳрида ушбу лойиҳани амалга ошириш учун тузилган Идоралараро ишчи гуруҳнинг биринчи йиғилиши бўлиб ўтди. Иштирокчилар экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш вазири ўринбосари Искандар Қутбиддинов раислигида фавқулодда ҳолатларнинг олдини олиш ва сувнинг фавқулодда ифлосланиши, саноат хавфсизлиги ва хавфли чиқиндилар (токсик ва бошқа хавфли чиқиндилар) омборларининг хавфсизлиги бўйича чора-тадбирларни муҳокама қилдилар ва 2024-2025 йиллар учун ишчи гуруҳнинг иш режасини тасдиқладилар.
Бу лойиҳа икки томонлама табиатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги келишувлар, яъни ЕЭК БМТ-ВОЗ/Европа сув ва соғлиқ муаммолари бўйича протоколи ва ЕЭК БМТнинг саноат фавқулодда ҳолатларининг трансчегаравий таъсири тўғрисидаги конвенциясининг ҳамкорлик лойиҳасидир. Ўзбекистон 2023 йилда Марказий Осиёда сув ва соғлиқ муаммолари бўйича Протоколга қўшилган биринчи давлат бўлди.
Лойиҳа шунингдек, иқлим ўзгаришининг оқибатларига қарши чидамлиликни ошириш, трансчегаравий ҳамкорликка кўмаклашиш ва минтақавий алмашинувни ривожлантиришга қаратилган. Ушбу лойиҳа доирасида хавфли чиқиндилар омборларининг хавфсизлигини ошириш, хавфли моддаларнинг сизиб чиқиши билан боғлиқ саноат фавқулодда ҳолатларининг хавфини камайтириш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқилади ва амалга оширилади. Бу Ўзбекистон учун жуда долзарб, чунки бу ерда фаол ривожланаётган кон саноати экологик хавфларни оширмоқда.
Лойиҳанинг мамлакат ва унинг фуқаролари учун афзалликлари катта:
1. Сув ресурслари сифатини яхшилаш, бу бевосита одамлар саломатлигига таъсир қилади.
2. Экологик хавфсизлик даражасини ошириш, бу мамлакатнинг барқарор тараққиёти учун муҳим.
3. Атроф-муҳитни саноат ифлосланишидан ҳимоя қилиш, айниқса, саноат объектларининг кўпайиши шароитида.
4. Сув ресурслари ва чиқиндилар хавфсизлиги билан боғлиқ масалаларни самарали ҳал этиш учун миллий ва минтақавий мувофиқлаштирувни кучайтириш.
Лойиҳа шунингдек, Ўзбекистоннинг саноат фавқулодда ҳолатларига оид Конвенцияга қўшилиши учун йўл харитасини ишлаб чиқишни ҳам кўзда тутади, бу техноген фалокатларнинг олдини олиш чораларини кучайтиради ва экологик хавфларни камайтиради. Бундан ташқари, Сирдарё дарёси ҳавзаси даражасида иш олиб бориш, шунингдек, сув, санитария, гигиена ва соғлиқ соҳасидаги вазиятни таҳлил қилиш ва мақсадли кўрсаткичларни ишлаб чиқиш кўзда тутилган.
Ишчи гуруҳ йиғилиши 2024 йил 24-26 сентябрь кунлари Олмалиқ тоғ-кон металлургия комбинатидаги чиқиндилар омборида хавфсизликни мустаҳкамлаш ва Ўзбекистонда ҳамда унинг чегараларидан ташқарида, Марказий Осиёда сувнинг фавқулодда ифлосланишининг олдини олиш лойиҳаси доирасида амалий ўқув машғулотлари билан бир вақтда ўтказилади. Лойиҳа ЕЭК БМТнинг саноат фавқулодда ҳолатлари тўғрисидаги Конвенцияси доирасида Швейцария Федерал атроф-муҳитни муҳофаза қилиш идораси молиявий кўмагида амалга оширилмоқда. Бу ЕЭК БМТнинг чиқиндилар омборлари хавфсизлиги бўйича қўлланмаси ва чиқиндилар омборлари хавфсизлигини таъминлаш методологиясига асосланган илғор амалиётни ўрганиш ва жорий этиш имконини беради. Чиқиндилар омборлари хавфсизлиги ҳақида қўшимча маълумот олиш учун, ЕЭК БМТ томонидан ишлаб чиқилган видеомазмунни қуйидаги ҳавола орқали кўришингиз мумкин:
